در این مبحث اختصاصا در باره درمان فاسئیت پلانتار که شایعترین علت ایجاد درد زیر پاشنه پا است بحث میشود.

درد پاشنه به علل متفاوتی ایجاد میشود ولی شایعترین علت آن فاسئیت پلانتار Plantar fasciitis است. فاسئیت پلانتار بیماری بسیار شایعی است بطوریکه حدس زده میشود حدود ده درصد از افراد به نوعی در طول زندگی خود درگیر این بیماری میشوند. این بیماری بر اثر التهاب فاشیای پلانتار بوجود میاید.

درمان درد پاشنه یک درمان طولانی مدت است که نیاز به همکاری زیاد بیمار با پزشک معالج دارد. هدف از درمان فاسئیت پلانتار عبارتست از :

کاهش التهاب و درد در ناحیه پاشنه

دادن فرصت به پارگی های میکروسکوپی در فاشیای پلانتار برای بهبود

اصلاح انعطاف پذیری و قدرت عضلات ساق پا و فاشیای کف پا و اصلاح بیومکانیک پا

آماده کردن بیمار برای برگشت به فعالیت بدنی روزانه و ورزشی

درمان این بیماری در اکثر قریب به اتفاق بیماران نیاز به جراحی ندارد. از بین کسانی که درمان میشوند از هر ده نفر حدود هشت نفر در عرض یک سال خوب میشوند و از هر صد نفری که به این مشکل مبتلا میشوند 95 نفر بدون نیاز به عمل جراحی بهبود میابند. هر چه درمان زودتر شروع شود موثرتر و مفیدتر است.

قدم اول در درمان یافتن علت زمینه ایست که موجب مساعد شدن شرایط بروز این بیماری شده است. پزشک معالج آنها را یافته و تا حد امکان رفع میکند. با این حال اقدامات عمومی وجود دارند که میتوان آنها را در درمان تمامی انواع درد ناشی از فاسئیت پلانتار بکار برد. مهمترین این اقدامات عبارتند از :

کفی

یکی از اصول درمان فاسئیت پلانتار استفاده از کفی است. کفی ها قطعاتی از جنس پد یا نمد یا پنبه کوبیده شده هستند که در مناطق مختلف کف پا گذاشته میشوند و هدف از استفاده از آنها باز توزیع مناسب نیروهای وارده به قسمت های مختلف کف پا است تا فشار بطور مناسبی به فاشیای پلانتار وارد شود. از دو نوع کفی برای درمان فاسئیت پلانتار استفاده میشود. این کفی ها یا در کفش قرا میگیرند و یا اگر از جنس سبکی ساخته شده باشند میتوان آنها را با چسب به زیر کف پا چسباند.

در صورتیکه امکان چسباندن آنها در زیر پا باشد موثرترند. البته قرار دادن آنها در کفش راحت تر است ولی این کفی ها معمولا در بازار بصورت آماده هستند و ممکن است اندازه آنها طوری باشد که در داخل کفش شما فیت نشوند. در این موارد کفی باید به توسط فرد صلاحیت داری به اندازه پا و کفش شما درآید.

در زیر هر دو پاشنه خود کفی بگذارید حتی اگر یک پاشنه شما درد دارد.

کفش مناسب

استفاده از کفش هایی که کفی آنها در ناحیه پاشنه نرم و راحت است و کل کفی آن قوسی دارد که زیر کف پا را حمایت میکند. کفش های ورزشی مرغوب اغلب این خواص را دارند

استراحت

مهمترین اقدام درمانی استراحت است. باید به پا استراحت داد به این معنی که تا مدتی باید کمتر سر پا ایستاد و راه رفت. با هر قدمی که برداشته میشود فاشیای کف پا دچار کشش میشود و التهاب و درد بیشتر میشود. فاشیای پلانتار آزرده شده باید مدتی استراحت کند تا بتواند بتدریج خود را بازسازی کرده به حالت اول برگردد. اگر بیمار راه رفتن را ادامه دهد این فاشیا را بطور مکرر تحت کشش قرار داده و اجازه بهبودی به آن را نمیدهد. پس سعی کنید فعالیت های روزانه ای را که موجب افزایش درد شما میشود را کاهش دهید. روی زمین سخت راه نرفته و ندوید.
اگر درگیر فعالیت وزشی خاصی هستید که در آن پاشنه پا تحت ضربات و فشار مداوم است باید این فعالیت ورزشی را کم و یا حتی موقتاً قطع کنید.

سرما

پاشنه پا را به مدن 20-15 دقیقه روی یک بطری یخزده یا کیسه پلاستیکی حاوی تکه های یخ بگذارید. اگر میخواهید اینکار را روزی یکبار انجام دهید بهترین وقت آن قبل از خوابیدن است ولی توصیه میشود سرد کردن پاشنه را روزی 4-3 بار انجام دهید.

گرم کردن پا به تنهایی مفید نیست و ممکن است درد را بدتر کند. میتوانید از گرم کردن و سرد کردن متناوب پا استفاده کنید. در این حال سعی کنید مراحل را با سرد کردن پایان دهید

دارو

توصیه میشود بیمار بمدت 8-6 هفته از دارو های ضد التهابی مانند بروفن یا سلکوکسیب که موجب کاهش درد و التهاب میشوند استفاده کند.

نرمش

انجام برخی نرمش های خاص که عضلات پشت ساق فاشیای پلانتار را تحت کشش ملایم قرار داده و آنها را نرم و قابل انعطاف میکنند در درمان این بیماری بسیار موثرند. این نرمش ها عبارتند از

کشش عضلات پشت ساق

به طرف یک دیوار بایستید. یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار میدهیم بطوریکه یک زانو کمی خم و و زانوی دیگر کاملاً صاف باشد. کف هر دو دست را هم به دیوار جلو تکیه میدهیم. سپس بدون اینکه محل کف پاها روی زمین را تغییر دهیم سعی میکنیم تنه خود را به دیوار نزدیک تر کنیم، زانوی خم شده را بیشتر خم کنیم تا در پایی که زانویش صاف است مچ پا بیشتر خم شود. با این کار عضلات پشت ساق و تاندون آشیل تحت کشش قرار میگیرند. این کار را خیلی به آرامی انجام میدهیم تا وقتی که یک کشش ملایم را در پشت پا احساس کنیم. وضعیت را برای ده ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی به حالت اول باز میگردیم. نرمش را 20 مرتبه تکرار میکنیم.

کشش فاشیای پلانتار

در حالت نشسته پای مبتلا را روی زانوی سالم قرار میدهیم و پنجه پا را با دست گرفته و به طرف خود میکشیم تا فاشیای کف پا در حالت کشش قرار گیرد. به مدت ده ثانیه این کشش را ادامه داده و سپس به حالت اول باز میگردیم. 20 مرتبه نرمش را انجام میدهیم.

کاهش وزن

وزن زیاد فشار زیادی را به فاشیای پلانتار وارد میکند. در این بیماری هر کیلوگرم کاهش وزن با ارزش است.

اسپلینت شبانه

نمونه ای از یک اسپلینت شبانه

معمولاً وقتی فرد در شب میخوابد کف پایش به پایین خم شده و این موجب میشود تا فاشیای پلانتار ریلاکس شده و در صبح که فرد از خواب بلند میشود طول آن قدری کوتاه تر شده است و همین امر موجب شدت درد صبحگاهی است. با استفاده از یک آتل یا اسپلینت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته میشود مچ پا در حالت 90 درجه نگه داشته شده تا کشش فاشیای پلانتار در حین خواب حفظ شود. این روش گرچه کمی ناراحت کننده است ولی موثر است.

شوک ویو تراپی Extracorporal shockwave therapy ESWT

در این روش که به توسط متخصص فیزیوتراپی انجام میشود با تاباندن اشعه اولترا سونیک به ناحیه پاشنه روند ترمیم آسیب های فاشیای پلانتار تسریع میشود. اثر این روش در همه بیماران یکسان نبوده و ثابت شده نیست.

ماساژ درمانی

گاهی اوقات انجام ماساژ های مناسب برای کاهش کشش و سفتی در کف پا و عضلات پشت ساق موثر واقع میشوند

تیپینگ

گاهی اوقات تپینگ Taping کف پا به توسط فرد خبره میتواند موجب کاهش استرس به فاشیای پلانتار شود. در این مورد مقاله جداگانه ای وجود دارد که میتوانید به آن مراجعه کنید.

تزریق کورتن

این روش درمانی تنها در مواردی که درمان های قبلی موثر واقع نشوند انجام میشود. تزریق دارو در محل درد توسط پزشک معالج انجام شود. توجه داشت باشیم که تزریق های مکرر خطرناک بوده و ممکن است بر اثر این تزریقات فاشیای کف پا پاره شده و فرد دچار صافی کف پا و درد مزمن شود. عارضه دیگر این تزریقات از بین رفتن چربی کف پا است.

گچ گوتاه پا

در صورت جواب ندادن به روش های قبلی معمولا آخرین اقدام غیر جراحی، گچ گیری پا به توسط یک گچ کوتاه به مدت سه هفته است.

درمان جراحی

اگر بعد از 12-6 ماه درمان فعال، درد همچنان باقی ماند پزشک معالج ممکن است تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد. توجه به این نکته ضروری است که برای درمان این بیماری ندرتا نیاز به عمل جراحی پیدا میشد و اگر درمان به درستی انجام شود اکثر قریب به اتفاق بیماران بعد از چند ماه خوب میشوند.

معمول ترین درمان جراحی این بیماری آزاد کردن فاشیای پلانتار است. در این عمل جراحی قسمتی از فاشیای پلانتار بریده میشود تا کشش زیادی که روی این رباط قرار دارد مرتفع شود. این عمل جراحی را میتوان به روش باز یا با آندوسکوپ انجام داد.

برای موفق شدن در درمان باید

درمان هر چه زودتر شروع شود نتیجه آن بهتر است پس به محض شروع علائم باید درمان را شروع کرد. اگر به درد بی توجه باشید و فکر کنید خود بخود خوب میشود درمان را دیر شروع میکنید و این موجب کاهش تاثیر درمان میشود